Somalia waxay wajahaysaa dhibaato bini’aadamnimo aad u daran oo sababtay marxaladaha abaaruhu cusub iyo fatahaadaha soo noqnoqday. Dalku wuxuu soo maray marxalado kala duwan oo adag, laakiin xaaladda hadda jirta ayaa ah mid gaadhaysa heer kabi ah, oo saameynaysa gobollada ay fatahaadaha halista ka geysteen, oo ay ku jiraan magaalooyin waaweyn oo biyo badan ay soo batay. Masiibooyinkan ayaa wali ka dhigay khasaaro isugu jira nafaqaan iyo barakacyo, iyagoo ka tagay qoysas badan oo u baahan gargaar degdeg ah.
Ummadda Soomaaliyeed waxay hadda ku sugantahay mar kale jid adag, kaasoo ay muhiim u tahay in lagu muujiyo isdhexgal iyo adkaysi. Madaxweynaha Hassan Sheikh Muhamud ayaa soo jeediyay wada-hadal degdeg ah oo ku wajahan isdhexgalka qaranka, isagoo ku boorrinaya ummadda inay isku midayso oo ay muujiso damiir-xumad aan dharaar lahayn marka loo eego caqabadahan waaweyn. Wuxuu sii sheegay muhiimadda kor u qaadista wada-shaqaynta isaga ka soo kabanayd khilaafaadka siyaasadeed si dhinaca loogu fiirsado daryeelka guud ee Ummadda Soomaaliyeed.
Isagoo la hadlayay beesha caalamka, Madaxweyne Muhamud ayaa ka codsan taageerada degdegga ah ee bini’aadamnimada si looga soo kabanno dhibaatadan. Gaar ahaan, wuxuu aqoonsan yahay doorka muhiimka ah ee ay hayado kala duwan oo ka tirsan Qaramada Midoobay, sida UNHCR, ku leeyihiin diyaarinta iyo isku-duwida hawlaha gargaarka. Madaxweynuhu wuxuu sii sheegay baahida ay leedahay dood xooggan oo lagu go’aamiyo sida ugu wanaagsan ee looga jawaabi lahaa dhibaatadan iyo sida loo yareeyo saamaynteeda khasaaraha badan.
Caqabadaha ka hor yaal Somalia ayaa ah kuwo adag oo muran daran. Dalku maaha oo keliya inuu la daalaa dhibaatada ka dhalatay abaaruhu cusub iyo fatahaadaha, balse wuxuu wajahayaa halisaha soo foodsaaray gaajada. Waxaa loo baahan yahay talaabo degdeg ah si looga hortago in khasaaro dheeraad ah oo nafaqaan iyo barakacyo ah aanay dhicin. Madaxweyne Muhamud ayaa muujiyay mahad-naqiddii uu u qabo beesha caalamka iyo hay’adaha gargaarka ee taageeray Somalia wakhtiyadan adag, isagoo soo jeediyay in wada-shaqaynta dhow ee la yeeshay ay badbaadisay malayiin qof oo Soomaaliyeed sanadihii la soo dhaafay.
Iyadoo dhibaatadu sii xoogaysanayso, baahida loo qabo jawaab isku-duwasho ah ayaa sii kordhaysa. Waxaa looga baahan yahay in beesha caalamku sii kordhiso dadaalkeedii si gargaar degdeg ah loogu gudbiyo kuwa dhibaatooyinka ka soo gaaray, oo ay ku jiraan cuntada, biyo nadiif ah, masaakiino, iyo daryeel caafimaad. Intaa waxaa sii dheer, in lagu sameeyo qorshayaal dheer-muddeed oo lagu xaliyo sababaha dhibaatadan soo noqnoqda, sida in la xoojiyo awoodda dalku u leedahay in lagu dheeli tiro cimilada,
