Horumarinta Dhaqaalaha Soomaaliya: Adkeysiinta Canshuurbaxsashada iyo Sugidda Garab-Istaagga Muhiimka ah

Soomaaliya waxay samaysay horumar muhiim ah oo ku aadan dadaalladeeda soo kabashada dhaqaalaha, sida ay muujisay guulahaadkii la soo gaadhay iyo caqabadahii uu ka hadlay afhayeenka dowladda. Mid ka mid ah horumarka muuqda ayaa ah hirgelinta canshuurta gadista oo markii hore wajahday caqabado awgeed isku dayada qaar ka mid ah ganacsatada inay ka baxsadaan canshuurta iyagoo adeegsanaya hab sharci darro ah.
Afhayeenku si adag ayuu uga digay falkaas, isagoo xusay in canshuurbaxsashada ay ku jirto sharci jaban, waxaana la qaadi doonaa tallaabooyin sharci ah marka laga garto. Ganacsiyada iyo dadka kale ee ka leexda nidaamka loo dejiyay lacag bixinta canshuuraha ama fikrada been abuur ah waxay la kulmi doonaan ciqaabno adag oo waafaqsan sharciga.
Inkastoo ay jiraan caqabadahaa hore, dadka Soomaaliyeed ayaa si weyn u soo dhoweeyay canshuurtaas, waxayna muujiyeen go’aankoodii ah inay ka qayb qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. Sidaas awgeed, dowladdu waxay si taxaddar leh u socon doontaa tallaabada sharciga ah ka dhan ah ciddii samaysa canshuurbaxsashada.
Horumar kale oo muhiim ah ayaa ah guushii Soomaaliya ka gaadhay inay buuxiso shuruudihii ay qabteen Hay’adda Dhaqaalaha Adduunka (IMF) iyo Bankiga Adduunka ee ku aaddan barnaamijka dib-u-habaynta dhaqaalaha. Qiimayn dhacday bishii la soo dhaafay ayaa aqoonsatay guulahaadka Soomaaliya ee ku aadan arrimaha sida dhaqaalaha, maamulka kharashka, iyo dib-u-habaynta hay’adaha maaliyadda sida Bangiga Dhexe iyo bangiyada ganacsi.
Qiimeyntan fiican ayaa u furi doonta Soomaaliya inay sii wato kaalmadda dhaqaalaha ee muhiimka ah ee ka imanaysa IMF iyo Bankiga Adduunka sanadihii soo socda, taasoo sii xoojinaysa dadaallada soo kabashada dhaqaalaha dalka.
Afhayeenku, oo booqday Washington D.C. kulankii sannadlaha ahaa ee IMF iyo Bankiga Adduunka, ayaa si firfircoon ula hadlay wakiillada dalalka bixiyayaasha deeqda, isagoo soo bandhigay kiiska Soomaaliya ee u baahan taageerada sii socota. Wadahadalladaas ayaa diiradda ku hayeen sugidda Soomaaliya inay u qalmato kaalmada IDA ee Bankiga Adduunka oo bixiya deeqdii iyo deymaha fudud ee loo qoondeeyay dalalka ugu saboolka ah dunida.
Afhayeenku ayaa muujiyay rajadda ah in Soomaaliya ay heli doonto kaalmada IDA, isagoo soo jeediyay horumarkan muhiimka ah ee laga gaadhay wadahadalladii la yeeshay dalalka bixiyayaasha deeqda iyo taageeradda Bankiga Adduunka u muujisay dadaallada dib-u-habaynta ee Soomaaliya.
Waxaa intaas dheer, waxaa dhacday guul muhiim ah oo Soomaaliya ay kula gashay Maraykanka si looga saaro deynta afar bilyan oo doolarka Maraykan ah ee Soomaaliya u haystay dowladda Maraykanka. Heshiiskaan cafis deynta ayaa la saxiixay iyagoo galay heshiis labagees, wuxuuna u xidhan yahay go’aan muhiim ah oo ku aadan dadaallada Soomaaliya ee looga saari lahaa deynteedii dibadda, wuxuuna u furi doonaa waddooyin cusub oo lagu xoogeyn karo iskaashiga dhaqaale ee Soomaaliya iyo Maraykanka.
Afhayeenku ayaa u mahad celiyay saxaafadda iyo dadka Soomaaliyeed taageeradoodii iyo wada-shaqayntoodii ku aadan faafinta macluumaadka ku saabsan horumarinta dhaqaalaha iyo horumarinta dalka.
Guulahaadkii uu gaadhay Soomaaliya ayaa muujinaya go’aankii dalku u qaaday isagoo dib u habaynaya dhaqaalaha, adkaynaya nidaamka maaliyadda, iyo iskaashiga caalamiga ah, taasoo sameynaysa dalka inuu ku xeero horumar joogto ah iyo kobcinta sanadihii soo socda.