Jaaliyadda Soomaaliyeed ee ku nool gobolka Ohio ayaa dhawaan isugu yimid kulan muhiim ah oo ay ku muujiyeen taageeradoodii buuxda go’aankii adkaa ee ay dowladda Soomaaliya ka qaadatay faragelinta ciidan ee Itoobiya ay ku hayso soomaaliyadda. Tani waxay timid kadib markii ay sii kordhayeen khilaafaadkii u dhaxeeyay labada dal iyo soo gelitaankii ciidamada Itoobiya iyo hubka dagaalka ah ee ay ku soo galeen gobollada Soomaaliya, gaar ahaan Jubbaland, taasoo ay dowladda Soomaaliya si aad ah uga soo hor jeedday.
Abdiwaahid Abdullahi Warsame, oo ah hogaamiye caan ah oo ka socda jaaliyadda Soomaaliyeed ee magaalada Columbus ee gobolka Ohio, ayaa hoggaaminayay kulankaa, isagoo soo ururinayay odayaasha, cilmi-baarisyada, iyo muwaadiniinta Soomaaliyeed ee ku nool dibadda. Ujeedada ugu weyn ee kulankaa ayaa ahayd inay u dirsadaan farrin culus dowladda Itoobiya, oo ay ku dalbadeen in si deg deg ah loo joojio hawlgalladooda ciidamada ah iyo in laga soo saaro dhammaan ciidamadooda ka joogga dhulka Soomaaliya.
“Waxaan halkan ku nimid inaan si adag u cambaareeyno tallaabadii ay dowladda Itoobiya ka qaadatay oo ah soo galitaanka xad-gudub ah ee ciidamadeeda iyo hubkoodaba gudaha dalka Soomaaliya intii ugu dambeysay laba isbuuc,” ayuu yiri Warsame. “Dowladda Soomaaliya ayaa mar walba walaac ka muujisay soo galitaankaan ciidamada iyo hubka dagaalka ah, iyadoo digniin u diraysa in tallaabadaas ay khatar ku noqon karto amniga guud ee gobolka Geeska Afrika.”
Khalif Aden Cilmi, oo ah odayaal ka mid ah kuwa caan ka ahaa jaaliyadda Soomaaliyeed, ayaa sidoo kale ku soo biiray aragtidaas. “Annaga oo ah wakiillada jaaliyadda Soomaaliyeed, waxaan si buuxda ugu garab istaagaynaa dowladdeenna iyo dadkeenna joogga dalkii hooyo. Waxaan ugu baaqaynaa Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya, Abiy Ahmed, inuu ka fikiro dib u habeynta awoodihiisa uu ku haysto in uu ku faa’iidaysto khilaafaadka gudaha Soomaaliya oo uu ku abuuro isaga faa’iido.”
Cilmi ayaa xusay xidhiidhkii taariikhiga ahaa ee u dhaxeeya labada dhinac, wuxuuna xusuusinayay hogaamiyeyaasha Itoobiya hirgelintoodii awoodeed ee ka dhan ah raadistaada nabadda iyo horumarka. “Waxaan ugu baaqaynaa shacabka Itoobiya, oo ah walaalaheena, inay ka fogaadaan falalka ku xadgudubaya xuduudaha iyo madaxbanaanida Soomaaliya,” ayuu yiri.
Kulankani wuxuu sidoo kale noqday meel lagu muujiyay saamaynta ballaaran ee faragelinta ciidan ee Itoobiya ay ku hayso Soomaaliya. Qaar ka mid ah ka qayb-galeyaasha ayaa muujiyay walaac xooggan oo ku aadan suurtagalnimada kordhinta colaadda, taasoo dhali karta in laga sii daayo xiisadaha amniga ee ka jira Geeska Afrika.
“Waxaan ugu baaqaynaa beesha caalamka, hay’adaha goboleed ee IGAD iyo Midowga Afrika, iyo Jaamacadda Carabta, inay saameyn ku yeelaan dowladda Itoobiya si ay si deg deg ah ugu joojiso fal
