Madaxweynaha Soomaaliya Hassan Sheikh Muumin ayaa qaadanayaa mowqif adag ka dhan ah dadka uu arko inaan lagu kalsoonaan karin, isagoo ku eedeynaya inay khalkhal galiyeen madaxbanaanida iyo midnimada dalka. Madaxweynuhu ayaa si cad uga hadlay inuusan u ogolaan doonin cidkasta oo isticmaalaysa hoggaamintu dalka si ay uga faa’iidayso dantooda shakhsiga ah ama u adeegsata magaca dowladdanimo ee dalka si sharafdarro ah.
Hadalladaan ayaa yimid xilli ay kordhayeen khilaafka u dhexeeya Soomaaliya iyo deriskeeda Itoobiya, oo uu eedeeyey inay jebisay heshiisyo iyo mid ka mid ah xadgudubyada socdaa ee ku saabsan madaxbanaanida dalka. Wuxuu adkeeyey inuusan wada-hadalno Itoobiya ilaa ay ka baxdo ciidamadeeda dhulka Soomaaliya, taa oo ah shuruud aan waxba ka dhigan.
Isaga oo la hadlayay dadka Soomaaliyeed, Madaxweynaha Muumin ayaa ku adkeeyey muhiimadda ilaalinta midnimada iyo madaxbanaanida dalka Soomaaliya. Wuxuu cambaareeyey kuwa doonaya inay abuuraan khilaaf gudaha dalka, isaga oo digay in falkaas uu yahay mid burburinaya kalsoonida dadweynaha ku qabto dowladda iyo midnimada iyo xasilloonida dalka.
“Anigu ma ogolaan doonin cid walba oo isticmaalaysa hoggaamintu dalka si ay uga faa’iidayso dantooda shakhsiga ah ama u adeegsata magaca dowladdanimo ee dalka si sharafdarro ah,” ayuu yidhi Madaxweynaha. “Taas waxay khalkhal galindaysaa kalsoonida dadweynaha ku qabto dowladda iyo midnimada iyo xasilloonida dalkeenna.”
Mowqifka Madaxweynaha ayaa laga soo dhaweeyey dhinacyo kala duwan oo ka mid ah Soomaaliya, iyadoo ay badan yihiin kuwa ammaanaya go’aankiisa adag ee ilaalinta madaxbanaanida iyo midnimada dalka. Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira walaac ah in khilaafku uu sii kordhayo labada dhinacba, Itoobiya oo ah dowladda ugu awoodda badan ee ku xeeran gobolka.
Itoobiya, qudheeda kale, ayaa beenisay inay jebisay heshiisyo ay la galeen Soomaaliya, waxayna ku eedaysay dowladda Soomaaliya inay qarsanayso khaarijinno ka soo horjeeda Itoobiya. Labadan dal ayaa xiriir dhowr ah isugu qabay, oo ay ka mid yihiin khilaafyo xadeedeed, arrimaha amniga, iyo eedeymaha isku-soo-ridida arrimaha dakhliga ah ee labada dhinac.
Go’aanka Madaxweynaha Soomaaliya ee ah joojinta wadahadalada la Itoobiya ilaa ay ka baxdo ciidamadeeda ayaa la arkaa mid adag, isagoo muujinaya go’aankiisa xooggan ee ilaalinta madaxbanaanida iyo xorriyadda Soomaaliya. Sidaas oo kale, talaabadaas waxay leedahay khataro, sida kordhinta khilaafka iyo caqabad ku noqon karta dib u soo celinta wadahadalada si loo xaliyo arrimaha taagan.
Inta ay arrintu socotaa, hay’adaha gobolka iyo kuwa caalamiga ah ayaa si dhaw u xanibay dhacdooyinka, iyadoo ay jiraan iyyo baqyo looga dalbaday in laga fogaado colaadda iyo in la isku dayo in khilaafku loo soo af-jaro hab diblomaasiyeed. Midowgga Afrika iyo Ururka Arrimaha Gudaha ee Geeska Afrika (IGAD) ayaa muujiyay walaacoodu ka dhaliyay khilaafka kor u kacay, waxayna u soo jeediyeen inay dhex-dhexaadino labada dhinac.
Intaa wakhti ah, Madaxweynaha Muumin ayaa ugu baaqay Soomaalida inay isku midoobaan oo ay taageeraan dowladda iyo hawlgaladeeda ilaalinta danaha dalka. Wuxuu sidoo kale ugu baaqay beesha caalamiga ah inay xushmadaan madaxbanaanida iyo midnimada Soomaaliya, isagoo ku adkeeyey muhiimadda xalinta khilaafaadka hab nabadeed ah iyo in la raaco sharciga caalamiga ah.
Khilaafka socda u dhexeeya Soomaaliya iyo Itoobiya ayaa muujinaya qasaaraha iyo caqabadaha ay wajahaan dalalka ku yaalla gobolkaas, halkaas oo ay ku soo baxaan khilaafyo taariikhi ah, muran ku saabsan xadka, iyo arrimaha madaxbanaanida. Inta ay labadani dal sii socotaan khilaafkaas, beesha caalamigubaa si dhaw u xanibaysa dhacdooyinka, si ay ugu sii aragto haddii ay jiri doono wax sii kordhiya ama hoos u dhigaya khilaafka.
